| accueil | les chansons | les gens | le lexique | contact | liens |
| home | songs | people | glossary | contact | links |

logo yidlid

Yidlid

Chansons yiddish

ייִדישע לידער

Yiddish songs

s'abonner à la/subscribe to the newsletter rechercher - search the site soutien au site - donate


Dos fertsnte yor

דאָס פֿערצנטע יאָר

Folklore

Aussi appelée - Also known as - Oyf di grine velder un felder




דאָס פֿערצנטע יאָר איז אָנגעקומען,‏ אוי וויי Dos fertsnte yor iz ongekumen, oy vey L'an quatorze est arrivé, oy vey The year fourteen has come, oy vey
דאָס פֿערצנטע יאָר איז אָנגעקומען Dos fertsnte yor iz ongekumen L'an quatorze est arrivé The year fourteen has come
אין זאַפּאַס האָט מען מיך גענומען,‏ אוי וויי In zapas hot men mikh genumen, oy vey Comme réserviste on m'a rappelé, oy vey As a reservist I was called back, oy vey
אין זאַפּאַס האָט מען מיך גענומען,‏ אוי וויי אוי וויי In zapas hot men mikh genumen, oy vey oy vey Comme réserviste on m'a rappelé, oy vey oy vey As a reservist I was called back, oy vey oy vey
אין די קאַרפּאַטן זייַנען מיר געזעסן In di karpatn zaynen mir gezesn Dans les Carpates nous étions stationnés In the Carpathian mountains we were stationed
ברויט מיט וואַסער האָבן מיר געגעסן Broyt mit vaser hobn mir gegesn Nous mangions du pain et de l'eau We ate bread and water
אויף די פֿעלדער,‏ גרינע וועלדער Oyf di felder, grine velder Dans les champs, les vertes forêts On the fields, the green forests
דאָרטן ליגט אַ געהרגעטער זעלנער Dortn ligt a gehargeter zelner Là-bas gît un soldat tué There lies a killed soldier
און זייַן קערפּער איז צעריסן Un zayn kerper iz tserisn Et son corps est déchiré And his body is teared apart
און דאָס בלוט טוט פֿון אים פֿליסן Un dos blut tut fun im flisn Et son sang s'écoule And the blood is flowing from him
דאָרט ליגט אַ זעלנער אָן אַ צורה Dort ligt a zelner on a tsure Là-bas gît un soldat sans visage There lies a soldier without a face
אָן אַ קאַסטן און אָן אַ קבֿורה On a kastn un on a kvure Sans cercueil et sans enterrement Without a coffin, without a burial
ניט קיין אָרון,‏ ניט קיין מיטה Nit keyn orn, nit keyn mite Pas de cercueil, pas de bière No coffin, no casket
ניט קיין פֿאָטער און ניט קיין מוטער Nit keyn foter un nit keyn muter Pas de père et pas de mère No father and no mother
קומט אַ פֿויגל אָן צו פֿליען Kumt a foygl on tsu flien Un oiseau arrive en volant A bird comes flying
אויף זייַן קבֿר אָפּצורוען Oyf zayn keyver optsuruen Pour se reposer sur sa tombe To rest on his grave
אוי,‏ דו פֿויגל,‏ שוואַרצע ווראָנע Oy, du foygl, shvartse vrone Oh, toi l'oiseau, noir corbeau Oh, you, bird, black crow
נאַ דיר די הענט און לאָז אָפּ די אויגן Na dir di hent un loz op di oygn Prends les mains et laisse les yeux Take the hands and leave the eyes
אוי,‏ דו פֿויגל,‏ פֿלי געשווינד Oy, du foygl, fli geshvind Oh, oiseau, vole vite Oh, you bird, fly quickly
און זאָג דער מאַמען,‏ איך בין געזונט Un zog der mamen, ikh bin gezunt Et dis à ma mère que je vais bien And tell my mother I'm fine
פֿון דעם טויט זאָלסטו איר ניט זאָגן Fun dem toyt zolstu ir nit zogn Ne lui parle pas de ma mort Don't tell her about my death
ווייַל זי וועט נעבעך וויינען און קלאָגן Vayl zi vet nebekh veynen un klogn Parce que cela la ferait pleurer, se lamenter It would make her cry and complain
קומט דער פֿויגל צו פֿליען אַהיים Kumt der foygl tsu flien aheym L'oiseau arrive en volant à la maison The bird comes home flying
און טרעפֿט מייַן מאַמען טרויעריק שטיין Un treft mayn mamen troyerik shteyn Et trouve ma mère plongée dans le chagrin And finds my mother in deep sadness
‏—‏‏ וואָס זשע וויינסטו,‏ געטרייַע מוטער — Vos zhe veynstu, getraye muter — Pourquoi pleures-tu, mère fidèle — Why do you cry, faithful mother
אים איז פֿינצטער און דיר איז ביטער Im iz fintster un dir iz biter Pour lui les ténèbres, pour toi l'amertume To him darkness, to you bitterness
ווי אַזוי זאָל איך ניט וויינען און קלאָגן‏‏ — — Vi azoy zol ikh nit veynen un klogn Comment ne pleurerais-je pas — How could I not cry and complain
אַז מע האָט מייַן קינד געטאָן פֿאַריאָגן Az me hot mayn kind geton faryogn Alors qu'on m'a chassé mon enfant As my child was driven away
איך בין געבליבן אַן אַלמנה,‏ און צו דערצו נאָך בלינד Ikh bin geblibn an almone, un tsu dertsu nokh blind Je suis restée veuve, et même aveugle I'm a widow, and besides, blind
מ׳האָט פֿאַרטריבן מייַן איין און איינציק קינד M'hot fartribn mayn eyn un eyntsik kind On m'a chassé mon seul et unique enfant And my one and only son was driven away
‏—‏‏ ווען די זאַמד וועט צערונען ווערן — Ven di zamd vet tserunen vern — Quand le sable sera écoulé — When the sand will be gone
דענסטמאָלט וועט זיך צו דיר דייַן קינד אומקערן Denstmolt vet zikh tsu dir dayn kind umkern Alors ton enfant te reviendra Then will you son come back to you
‏—‏ און די זאַמד איז שוין אַנטרונען — Un di zamd iz shoyn antrunen — Et le sable déjà s'est écoulé — And the sand is gone already
און מייַן קינד וועט אַהיים ניט קומען Un mayn kind vet aheym nit kumen Et mon fils ne reviendra pas à la maison And my son will not come back home
אָן אַ קאַסטן,‏ אָן אַ מיטה On a kastn, on a mite Sans cercueil, sans bière Without a coffin, without a casket
אָן אַ פֿאָטער און אָן אַ מוטער On a foter un on a muter Sans père et sans mère Without a father and without a mother
ווער וועט אים אַ ליכט נאָכטראָגן Ver vet im a likht nokhtrogn Qui portera pour lui une bougie Who will for him carry a light
ווער וועט נאָך אים קדיש זאָגן Ver vet nokh im kadish zogn Qui dira pour lui le Kadish Who will for him say the Kaddish
נאָר דאָס פֿערדל דאָס געטרייַע Nor dos ferdl dos getraye Seul son fidèle cheval Only his faithful horse
האָט באַלייט אים צו דער לוויה Hot baleyt im tsu der levaye L'a accompagné à son enterrement Accompanied him to his funeral




Cette chanson comporte de nombreuses variantes, voir ci-dessous pour plus de détails.

This song has many variations, see below for more information.


aroyf-haut-up





la mélodie - music sheet


notes de musiquefichier midi
midi file
mélodie Dos fertsnte yor




aroyf-haut-up





Vocabulaire - Vocabulary

82 mots
Tous les mots qui ne sont pas dans cette liste devraient se trouver dans les mots outils du lexique.
The words that aren't in this glossary should be found among the function words.
Pour les abréviations, voir le lexique - For abbreviations, see the glossary.


aheym  אַהיים : adv.  vers chez soi : homeward 
almone  אַלמנה : n. f.  veuve : widow 
antrunen  אַנטרונען : v. part.pas.  de antrinen  disparaître, fuir : run away, flee 
baleyt  באַלייט : v. part.pas.  de baleytn  accompagné : accompanied 
biter  ביטער : adj.  amer, terrible : bitter, dire 
blind  בלינד : adj.  aveugle : blind 
blut  בלוט : n. n.  sang : blood 
broyt  ברויט : n. n.  pain : bread 
denstmolt  דענסטמאָלט : adv.  de demolt  alors, à ce moment-là : then, at that time 
dertsu  דערצו : adv.  aussi, en plus : too, in addition 
eyn  איין : adj.num.  un, une : one 
eyntsik  איינציק : adj.  seul, unique : only 
fartribn  פֿאַרטריבן : v. part.pas.  de fartraybn  conduit, chassé, expulsé : driven, driven out, expelled 
faryogn  פֿאַריאָגן : v. part.pas.  poursuivi, chassé, expulsé : pursued,driven away, expelled 
felder  פֿעלדער : n. n. plur.  de feld  champs : fields 
ferdl  פֿערדל : n. n. diminutif  de ferd  cheval : horse 
fertsnte  פֿערצנטע : adj.num.  de fertsnt  quatorzième : fourteenth 
fintster  פֿינצטער : adj.  sombre, sinistre : dark, sinister 
fli  פֿלי : v.  de flien  voler : fly 
flien  פֿליִען : v.  voler : fly 
flisn  פֿליסן : v.   couler, s'écouler : flow 
foter  פֿאָטער : n. m.  père : father 
foygl  פֿויגל : n. m.  oiseau : bird 
geblibn  געבליבן : v. part.pas.  de blaybn  resté : stayed 
gegesn  געגעסן : v. part.pas.  de esn  mangé : eaten 
gehargeter  געהרגעטער : adj.  de geharget  tué : killed 
genumen  גענומען : v. part.pas.  de nemen  pris : taken 
geshvind  געשווינד : adj.  vite : fast, quick 
geton  געטאָן : v. part.pas.  de ton  fait : done 
getraye  געטרייַע : adj.  de getray  fidèle : faithful 
gezesn  געזעסן : v. part.pas.  de zitsn  assis : sat 
gezunt  געזונט : adj.  en bonne santé : healthy 
grine  גרינע : adj.  de grin  vert : green 
hent  הענט : n. f. plur.  de hant  mains : hands 
kadish  קדיש : n.  prière de Kaddish, fils : Kaddish prayer, son 
karpatn  קאַרפּאַטן : n.  les Carpates : Carpathian mountains 
kastn  קאַסטן : n. m.  caisse, boîte, cercueil : box, coffin 
kerper  קערפּער : n. m.  corps : body 
keyver  קבֿר : n. m.  tombe, tombeau : grave 
kind  קינד : n. n.  enfant : child 
klogn  קלאָגן : v.  se plaindre : complain 
kumen  קומען : v.   venir : come 
kumt  קומט : v.   de kumen  venir : come 
kumt on  קומט אָן : v.   de onkumen  arriver : arrive 
kvure  קבֿורה : n. f.  enterrement : burial 
levaye  לוויה : n. f.  enterrement : funeral 
ligt  ליגט : v.   de lign  être étendu, être là, do ligt=ci-gît : lie 
likht  ליכט : n. n. ou n.f. sing. et plur.  lumière, lumières, bougie, bougies : light, lights, candle, candles 
loz op  לאָז אָפ : v.   de oplozn  lâcher prise, laisser tomber : let go 
mamen  מאַמען : n. f.  de mame  mère, maman : mother 
mite  מיטה : n. f.  civière où l'on pose un cadavre : bed, funeral bier 
muter  מוטער : n. f.  mère, maman : mother 
na  נאַ : v.   de nemen  prends (impératif seulement) : take (only imperative) 
nebekh  נעבעך : interj.  exclamation de pitié, le/la pauvre! : expression of pity 
nokhtrogn  נאָכטראָגן : v.  suivre qqun en lui portant qqchose : follow s.o. and carry something for him 
ongekumen  אָנגעקומען : v. part.pas.  de onkumen  arrivé : arrived 
optsuruen  אָפּצורוען : v. contraction de tsu et  de opruen  se reposer : rest 
orn  אָרון : n. m.  cercueil : coffin, casket 
oygn  אויגן : n. n. plur.  de oyg  yeux : eyes 
shteyn  שטיין : v.   être debout, être là, se tenir : stand 
shvartse  שוואַרצע : adj.  de shvarts  noir : black 
toyt  טויט : n. m.  mort : death 
treft  טרעפֿט : v.   de trefn  deviner, rencontrer, trouver : guess, meet, find 
troyerik  טרויעריק : adj.  triste : sad 
tserisn  צעריסן : v. part.pas.  de tseraysn  déchiré : teared 
tserunen  צערונען : v. part.pas.  de tserinen  dissipé, évanoui, disparu : dissipated, vanished, disappeared 
tsure  צורה : n. f.  figure, visage, forme : face, shape 
tut  טוט : v.   de ton  faire : do 
umkern (zikh)  זיך אומקערן : v.  de umkern zikh  revenir, retourner, se retourner : return 
vaser  וואַסער : n. n.  eau : water 
velder  וועלדער : n. m. plur.  de vald  forêt : forest 
vern  ווערן : v.   devenir : become 
vey  וויי : n. m. ou n. f.  malheur, souffrance, douleur : pain, woe 
veynen  וויינען : v.   pleurer : cry 
veynstu  וויינסטו : v. contraction de veynst du  de veynen  pleurer : cry 
vrone  ווראָנע : n. f.  de vorone  corbeau freux, corneille : crow 
yor  יאָר : n. n.  an, année : year 
zamd  זאַמד : n. n.  sable : sand 
zapas  זאַפּאַס : n. m.  réserve : reserve 
zelner  זעלנער : n. m.  soldat : soldier 
zog  זאָג : v.   de zogn  dire, parler : say, tell 
zogn  זאָגן : v.   dire, parler : say, tell 



aroyf-haut-up



Liens - Links




aroyf-haut-up



Sources et variantes - Sources and variants



In English: see below


Cette chanson présente de très nombreuses variantes.
Celle qui se trouve ci-dessus vient en grande partie du livre Yidishe folks-lider, tsunoyfgeshtelt Beregovsky un Fefer, Kiev, 1938, avec l'addition de quelques couplets pris dans d'autres versions.
Voici ci-dessous certaines autres sources qui donnent des hypothèses sur l'origine de la chanson, et les paroles correspondantes.


Gertrude Schneider explique dans le prologue du livre Mordechai Gebirtig, His poetic and musical legacy (pp. 4 et 5) pour quelles raisons elle pense que cette chanson aurait pu être écrite par Mordekhay Gebirtig. Ci-dessous des extraits de ce prologue, et les paroles dont elle se souvient depuis sa jeunesse sous le titre "di vrone" (le corbeau):

"Comme l'ont fait remarquer B. Weinreb et Nechemia Zucker, contemporains de Gebirtig, beaucoup des compositions du maître, écrites entre 1914 et 1918 (...) ont été perdues. Il est aussi possible qu'il n'ait tout simplement pas cherché à les faire reconnaître comme siennes (...) Cependant, parmi les chansons dont je me souviens si bien, il y en a plusieurs qui pourraient avoir été écrites par lui (...) Une autre chanson de la Grande Guerre, "Di Vrone", est également émouvante. Elle raconte l'histoire d'un soldat mourant, étendu dans un champ vert, entouré de forêts vertes. Des corbeaux noirs tournent au-dessus de lui (...)"

Di vrone
Oyf di grine felder, velder / Ligt mit kugeln badekt eyn zelner
Fun zayne oygn tut blut flisn / Un zayn kerper is tserisn
Oy, du vrone, shvartser foygl / Na dir di hent un fres keyn oygn
Oy, du vrone, fli geshvind / Un zog der mame ir kind is gezunt
Oyf di grine felder, velder / Shtarbt mit kugeln badekt eyn zelner.



Dans Voices of a people: the story of Yiddish folksong (p.226), Ruth Rubin dit:

"Une des chansons de soldat les plus populaires de la première guerre mondiale était la chanson du soldat tombé à la guerre, qui était basée sur une ballade ukrainienne de l'époque sur le même thème. Ci-dessous une partie des couplets, dans lesquels le fils, même après sa mort, pense à épargner sa mère et, bien que la mère attende avec espoir le retour de son fils bien-aimé, il ne revient jamais."

Oyf di grine felder / Ligt mit kuglen badekt a zelner
Un zayn eyver iz tserisn / Fun zayne vundn tut blut flisn
Kumt a foygl oyf zayn keyver / Un est zayne oygn fun zayn eyver
Shvartser foygl, fli geshvind / Un zog mayn mamen kh'bin gezunt
Fun mayn toyt zolstu nit dertseyln / Vayl mayn mame vet zich eybik kveln.



Sur le site ukrainien ua-il.livejournal.com se trouvent deux autres versions de la chanson yiddish, et une chanson ukrainienne qui présente des similitudes. Chacune de ces versions présente des éléments qui ne se trouvent pas dans les autres:

Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men im tsu di zelner genumen
Kh'bin oysgeforn felder velder / Dortn ligt a gehargeter zelner
Un zayn kerper iz tserisn / Fun zayn ever tut blut flisn
Dray brider zenen antlofn / Eynem hot nebekh di koyl getrofn
Ver vet nokh mir kadish zogn / Ver vet mayn likht nokhtrogn
Ver vet nokhgeyn nokh mayn levaye / Oy dos ferdl, dos getrayer
Shvartse foygl kum tsu flien / Zets zikh af mayn keyver ruen
Shvartse foygl fli geshvind / Un zog mayn mame kh'bin gezunt
Mame-mame, nem di esn / Du host dayn zun shoyn fargesn


Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men mikh far a zelner genumen
In di berg, di grine Karpatn / Hot men bafaln undz, oreme soldatn
In di felder, di grine velder / Ligt bagosn in blut der zelner
Di shvartse vorone iz ongefloygn / Un hot im oysgepikevet di oygn
— Oy du foygl, du shvartse vorone / Fli avek tsu mayn yinger almone
Zog ir zi zol mikh baveynen un klogn / Nor mayn mame zolstu gornisht zogn



En ce qui concerne la mélodie, la version transcrite de l'enregistrement de Sidor Belarsky, celle donnée par Gertrude Schneider, et celle indiquée par Eleanor Gordon Mlotek dans Mir Trogn a Gezang sont assez proches. Celle indiquée dans Yidishe folks-lider est apparentée, avec quelques variations harmoniques.




This song may be found with a lot of variations.
The one chosen above mainly comes from the book Yidishe folks-lider, tsunoyfgeshtelt Beregovsky un Fefer, Kiev, 1938, with the addition of a few verses from other versions.
Here are some other sources that mention hypotheses on the song origin, and the lyrics they give.



Gertrude Schneider explains in the prologue of the book Mordechai Gebirtig, His poetic and musical legacy (pp 4 et 5) why she thinks this song might have been written by Mordekhay Gebirtig. Here are some excerpts from her paper, and the lyrics she remembers from her youth, under the title "di vrone" (the crow):

"As was pointed out by Gebirtig's contemporaries B. Weinreb and Nechemia Zucker, many of the master's compositions, written between 1914 an 1918 (...) were lost. It is also possible that he simply did not take credit for them (...) There are, however, among the songs I remember so well, several that might have been penned by him (...) Another song of the Great War, 'Di vrone', is equally stirring. It tells of a dying soldier, lying in a green field, surrunded by green forests. Black crows are circling above (...)"

Di vrone
Oyf di grine felder, velder / Ligt mit kugeln badekt eyn zelner
Fun zayne oygn tut blut flisn / Un zayn kerper is tserisn
Oy, du vrone, shvartser foygl / Na dir di hent un fres keyn oygn
Oy, du vrone, fli geshvind / Un zog der mame ir kind is gezunt
Oyf di grine felder, velder / Shtarbt mit kugeln badekt eyn zelner.



In Voices of a people: the story of Yiddish folksong (p.226) Ruth Rubin says:

"One of the most popular soldier ballads of World War I was the song of the fallen soldier, which was based on a current Ukrainian ballad on the same theme. Below are excerpted stanzas, in which the son, even after death, thinks to spare his mother and, although the mother waits hopefully for the return of her beloved son, he never returns."

Oyf di grine felder / Ligt mit kuglen badekt a zelner
Un zayn eyver iz tserisn / Fun zayne vundn tut blut flisn
Kumt a foygl oyf zayn keyver / Un est zayne oygn fun zayn eyver
Shvartser foygl, fli geshvind / Un zog mayn mamen kh'bin gezunt
Fun mayn toyt zolstu nit dertseyln / Vayl mayn mame vet zich eybik kveln.



On the Ukrainian website ua-il.livejournal.com are two others variants of the Yiddish song, and an Ukrainian song with some similarities to it. Each one of these versions has a couple verses that are not in the versions above:

Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men im tsu di zelner genumen
Kh'bin oysgeforn felder velder / Dortn ligt a gehargeter zelner
Un zayn kerper iz tserisn / Fun zayn ever tut blut flisn
Dray brider zenen antlofn / Eynem hot nebekh di koyl getrofn
Ver vet nokh mir kadish zogn / Ver vet mayn likht nokhtrogn
Ver vet nokhgeyn nokh mayn levaye / Oy dos ferdl, dos getrayer
Shvartse foygl kum tsu flien / Zets zikh af mayn keyver ruen
Shvartse foygl fli geshvind / Un zog mayn mame kh'bin gezunt
Mame-mame, nem di esn / Du host dayn zun shoyn fargesn


Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men mikh far a zelner genumen
In di berg, di grine Karpatn / Hot men bafaln undz, oreme soldatn
In di felder, di grine velder / Ligt bagosn in blut der zelner
Di shvartse vorone iz ongefloygn / Un hot im oysgepikevet di oygn
— Oy du foygl, du shvartse vorone / Fli avek tsu mayn yinger almone
Zog ir zi zol mikh baveynen un klogn / Nor mayn mame zolstu gornisht zogn



As for the melody, the version transcribed from the recording of Sidor Belarsky, Gertrude Schneider's one, and Eleanor Gordon Mlotek's one in Mir Trogn has Gezang are close enough. The one given in Yidishe folks-lider is related, with some harmonic variations.




aroyf-haut-up



| accueil | les chansons | les gens | le lexique | contact | liens |
| home | songs | people | glossary | contact | links |