Dos fertsnte yor
דאָס פֿערצנטע יאָר
Folklore
Aussi appelée - Also known as - Oyf di grine velder un felder- les paroles - lyrics
- la mélodie - music sheet
- le vocabulaire - glossary
- les liens pour l'écouter - links
- Sources et variantes - Sources and variants
דאָס פֿערצנטע יאָר איז אָנגעקומען, אוי וויי | Dos fertsnte yor iz ongekumen, oy vey | L'an quatorze est arrivé, oy vey | The year fourteen has come, oy vey |
דאָס פֿערצנטע יאָר איז אָנגעקומען | Dos fertsnte yor iz ongekumen | L'an quatorze est arrivé | The year fourteen has come |
אין זאַפּאַס האָט מען מיך גענומען, אוי וויי | In zapas hot men mikh genumen, oy vey | Comme réserviste on m'a rappelé, oy vey | As a reservist I was called back, oy vey |
אין זאַפּאַס האָט מען מיך גענומען, אוי וויי אוי וויי | In zapas hot men mikh genumen, oy vey oy vey | Comme réserviste on m'a rappelé, oy vey oy vey | As a reservist I was called back, oy vey oy vey |
אין די קאַרפּאַטן זייַנען מיר געזעסן | In di karpatn zaynen mir gezesn | Dans les Carpates nous étions stationnés | In the Carpathian mountains we were stationed |
ברויט מיט וואַסער האָבן מיר געגעסן | Broyt mit vaser hobn mir gegesn | Nous mangions du pain et de l'eau | We ate bread and water |
אויף די פֿעלדער, גרינע וועלדער | Oyf di felder, grine velder | Dans les champs, les vertes forêts | On the fields, the green forests |
דאָרטן ליגט אַ געהרגעטער זעלנער | Dortn ligt a gehargeter zelner | Là-bas gît un soldat tué | There lies a killed soldier |
און זייַן קערפּער איז צעריסן | Un zayn kerper iz tserisn | Et son corps est déchiré | And his body is teared apart |
און דאָס בלוט טוט פֿון אים פֿליסן | Un dos blut tut fun im flisn | Et son sang s'écoule | And the blood is flowing from him |
דאָרט ליגט אַ זעלנער אָן אַ צורה | Dort ligt a zelner on a tsure | Là-bas gît un soldat sans visage | There lies a soldier without a face |
אָן אַ קאַסטן און אָן אַ קבֿורה | On a kastn un on a kvure | Sans cercueil et sans enterrement | Without a coffin, without a burial |
ניט קיין אָרון, ניט קיין מיטה | Nit keyn orn, nit keyn mite | Pas de cercueil, pas de bière | No coffin, no casket |
ניט קיין פֿאָטער און ניט קיין מוטער | Nit keyn foter un nit keyn muter | Pas de père et pas de mère | No father and no mother |
קומט אַ פֿויגל אָן צו פֿליען | Kumt a foygl on tsu flien | Un oiseau arrive en volant | A bird comes flying |
אויף זייַן קבֿר אָפּצורוען | Oyf zayn keyver optsuruen | Pour se reposer sur sa tombe | To rest on his grave |
אוי, דו פֿויגל, שוואַרצע ווראָנע | Oy, du foygl, shvartse vrone | Oh, toi l'oiseau, noir corbeau | Oh, you, bird, black crow |
נאַ דיר די הענט און לאָז אָפּ די אויגן | Na dir di hent un loz op di oygn | Prends les mains et laisse les yeux | Take the hands and leave the eyes |
אוי, דו פֿויגל, פֿלי געשווינד | Oy, du foygl, fli geshvind | Oh, oiseau, vole vite | Oh, you bird, fly quickly |
און זאָג דער מאַמען, איך בין געזונט | Un zog der mamen, ikh bin gezunt | Et dis à ma mère que je vais bien | And tell my mother I'm fine |
פֿון דעם טויט זאָלסטו איר ניט זאָגן | Fun dem toyt zolstu ir nit zogn | Ne lui parle pas de ma mort | Don't tell her about my death |
ווייַל זי וועט נעבעך וויינען און קלאָגן | Vayl zi vet nebekh veynen un klogn | Parce que cela la ferait pleurer, se lamenter | It would make her cry and complain |
קומט דער פֿויגל צו פֿליען אַהיים | Kumt der foygl tsu flien aheym | L'oiseau arrive en volant à la maison | The bird comes home flying |
און טרעפֿט מייַן מאַמען טרויעריק שטיין | Un treft mayn mamen troyerik shteyn | Et trouve ma mère plongée dans le chagrin | And finds my mother in deep sadness |
— וואָס זשע וויינסטו, געטרייַע מוטער | — Vos zhe veynstu, getraye muter | — Pourquoi pleures-tu, mère fidèle | — Why do you cry, faithful mother |
אים איז פֿינצטער און דיר איז ביטער | Im iz fintster un dir iz biter | Pour lui les ténèbres, pour toi l'amertume | To him darkness, to you bitterness |
ווי אַזוי זאָל איך ניט וויינען און קלאָגן — | — Vi azoy zol ikh nit veynen un klogn | Comment ne pleurerais-je pas | — How could I not cry and complain |
אַז מע האָט מייַן קינד געטאָן פֿאַריאָגן | Az me hot mayn kind geton faryogn | Alors qu'on m'a chassé mon enfant | As my child was driven away |
איך בין געבליבן אַן אַלמנה, און צו דערצו נאָך בלינד | Ikh bin geblibn an almone, un tsu dertsu nokh blind | Je suis restée veuve, et même aveugle | I'm a widow, and besides, blind |
מ׳האָט פֿאַרטריבן מייַן איין און איינציק קינד | M'hot fartribn mayn eyn un eyntsik kind | On m'a chassé mon seul et unique enfant | And my one and only son was driven away |
— ווען די זאַמד וועט צערונען ווערן | — Ven di zamd vet tserunen vern | — Quand le sable sera écoulé | — When the sand will be gone |
דענסטמאָלט וועט זיך צו דיר דייַן קינד אומקערן | Denstmolt vet zikh tsu dir dayn kind umkern | Alors ton enfant te reviendra | Then will you son come back to you |
— און די זאַמד איז שוין אַנטרונען | — Un di zamd iz shoyn antrunen | — Et le sable déjà s'est écoulé | — And the sand is gone already |
און מייַן קינד וועט אַהיים ניט קומען | Un mayn kind vet aheym nit kumen | Et mon fils ne reviendra pas à la maison | And my son will not come back home |
אָן אַ קאַסטן, אָן אַ מיטה | On a kastn, on a mite | Sans cercueil, sans bière | Without a coffin, without a casket |
אָן אַ פֿאָטער און אָן אַ מוטער | On a foter un on a muter | Sans père et sans mère | Without a father and without a mother |
ווער וועט אים אַ ליכט נאָכטראָגן | Ver vet im a likht nokhtrogn | Qui portera pour lui une bougie | Who will for him carry a light |
ווער וועט נאָך אים קדיש זאָגן | Ver vet nokh im kadish zogn | Qui dira pour lui le Kadish | Who will for him say the Kaddish |
נאָר דאָס פֿערדל דאָס געטרייַע | Nor dos ferdl dos getraye | Seul son fidèle cheval | Only his faithful horse |
האָט באַלייט אים צו דער לוויה | Hot baleyt im tsu der levaye | L'a accompagné à son enterrement | Accompanied him to his funeral |
Cette chanson comporte de nombreuses variantes, voir ci-dessous pour plus de détails.
This song has many variations, see below for more information.

la mélodie - music sheet

midi file


Vocabulaire - Vocabulary
82 motsTous les mots qui ne sont pas dans cette liste devraient se trouver dans les mots outils du lexique.
The words that aren't in this glossary should be found among the function words.
Pour les abréviations, voir le lexique - For abbreviations, see the glossary.
aheym אַהיים : adv. vers chez soi : homeward
almone אַלמנה : n. f. veuve : widow
antrunen אַנטרונען : v. part.pas. de antrinen disparaître, fuir : run away, flee
baleyt באַלייט : v. part.pas. de baleytn accompagné : accompanied
biter ביטער : adj. amer, terrible : bitter, dire
blind בלינד : adj. aveugle : blind
blut בלוט : n. n. sang : blood
broyt ברויט : n. n. pain : bread
denstmolt דענסטמאָלט : adv. de demolt alors, à ce moment-là : then, at that time
dertsu דערצו : adv. aussi, en plus : too, in addition
eyn איין : adj.num. un, une : one
eyntsik איינציק : adj. seul, unique : only
fartribn פֿאַרטריבן : v. part.pas. de fartraybn conduit, chassé, expulsé : driven, driven out, expelled
faryogn פֿאַריאָגן : v. part.pas. poursuivi, chassé, expulsé : pursued,driven away, expelled
felder פֿעלדער : n. n. plur. de feld champs : fields
ferdl פֿערדל : n. n. diminutif de ferd cheval : horse
fertsnte פֿערצנטע : adj.num. de fertsnt quatorzième : fourteenth
fintster פֿינצטער : adj. sombre, sinistre : dark, sinister
fli פֿלי : v. de flien voler : fly
flien פֿליִען : v. voler : fly
flisn פֿליסן : v. couler, s'écouler : flow
foter פֿאָטער : n. m. père : father
foygl פֿויגל : n. m. oiseau : bird
geblibn געבליבן : v. part.pas. de blaybn resté : stayed
gegesn געגעסן : v. part.pas. de esn mangé : eaten
gehargeter געהרגעטער : adj. de geharget tué : killed
genumen גענומען : v. part.pas. de nemen pris : taken
geshvind געשווינד : adj. vite : fast, quick
geton געטאָן : v. part.pas. de ton fait : done
getraye געטרייַע : adj. de getray fidèle : faithful
gezesn געזעסן : v. part.pas. de zitsn assis : sat
gezunt געזונט : adj. en bonne santé : healthy
grine גרינע : adj. de grin vert : green
hent הענט : n. f. plur. de hant mains : hands
kadish קדיש : n. prière de Kaddish, fils : Kaddish prayer, son
karpatn קאַרפּאַטן : n. les Carpates : Carpathian mountains
kastn קאַסטן : n. m. caisse, boîte, cercueil : box, coffin
kerper קערפּער : n. m. corps : body
keyver קבֿר : n. m. tombe, tombeau : grave
kind קינד : n. n. enfant : child
klogn קלאָגן : v. se plaindre : complain
kumen קומען : v. venir : come
kumt קומט : v. de kumen venir : come
kumt on קומט אָן : v. de onkumen arriver : arrive
kvure קבֿורה : n. f. enterrement : burial
levaye לוויה : n. f. enterrement : funeral
ligt ליגט : v. de lign être étendu, être là, do ligt=ci-gît : lie
likht ליכט : n. n. ou n.f. sing. et plur. lumière, lumières, bougie, bougies : light, lights, candle, candles
loz op לאָז אָפ : v. de oplozn lâcher prise, laisser tomber : let go
mamen מאַמען : n. f. de mame mère, maman : mother
mite מיטה : n. f. civière où l'on pose un cadavre : bed, funeral bier
muter מוטער : n. f. mère, maman : mother
na נאַ : v. de nemen prends (impératif seulement) : take (only imperative)
nebekh נעבעך : interj. exclamation de pitié, le/la pauvre! : expression of pity
nokhtrogn נאָכטראָגן : v. suivre qqun en lui portant qqchose : follow s.o. and carry something for him
ongekumen אָנגעקומען : v. part.pas. de onkumen arrivé : arrived
optsuruen אָפּצורוען : v. contraction de tsu et de opruen se reposer : rest
orn אָרון : n. m. cercueil : coffin, casket
oygn אויגן : n. n. plur. de oyg yeux : eyes
shteyn שטיין : v. être debout, être là, se tenir : stand
shvartse שוואַרצע : adj. de shvarts noir : black
toyt טויט : n. m. mort : death
treft טרעפֿט : v. de trefn deviner, rencontrer, trouver : guess, meet, find
troyerik טרויעריק : adj. triste : sad
tserisn צעריסן : v. part.pas. de tseraysn déchiré : teared
tserunen צערונען : v. part.pas. de tserinen dissipé, évanoui, disparu : dissipated, vanished, disappeared
tsure צורה : n. f. figure, visage, forme : face, shape
tut טוט : v. de ton faire : do
umkern (zikh) זיך אומקערן : v. de umkern zikh revenir, retourner, se retourner : return
vaser וואַסער : n. n. eau : water
velder וועלדער : n. m. plur. de vald forêt : forest
vern ווערן : v. devenir : become
vey וויי : n. m. ou n. f. malheur, souffrance, douleur : pain, woe
veynen וויינען : v. pleurer : cry
veynstu וויינסטו : v. contraction de veynst du de veynen pleurer : cry
vrone ווראָנע : n. f. de vorone corbeau freux, corneille : crow
yor יאָר : n. n. an, année : year
zamd זאַמד : n. n. sable : sand
zapas זאַפּאַס : n. m. réserve : reserve
zelner זעלנער : n. m. soldat : soldier
zog זאָג : v. de zogn dire, parler : say, tell
zogn זאָגן : v. dire, parler : say, tell

Liens - Links
- Par Sidor Belarsky
Judaica Sound Archives
-
Freedman Catalogue

Sources et variantes - Sources and variants
In English: see below
Cette chanson présente de très nombreuses variantes.
Celle qui se trouve ci-dessus vient en grande partie du livre Yidishe folks-lider, tsunoyfgeshtelt Beregovsky un Fefer, Kiev, 1938, avec l'addition de quelques couplets pris dans d'autres versions.
Voici ci-dessous certaines autres sources qui donnent des hypothèses sur l'origine de la chanson, et les paroles correspondantes.
Gertrude Schneider explique dans le prologue du livre Mordechai Gebirtig, His poetic and musical legacy (pp. 4 et 5) pour quelles raisons elle pense que cette chanson aurait pu être écrite par Mordekhay Gebirtig. Ci-dessous des extraits de ce prologue, et les paroles dont elle se souvient depuis sa jeunesse sous le titre "di vrone" (le corbeau):
"Comme l'ont fait remarquer B. Weinreb et Nechemia Zucker, contemporains de Gebirtig, beaucoup des compositions du maître, écrites entre 1914 et 1918 (...) ont été perdues. Il est aussi possible qu'il n'ait tout simplement pas cherché à les faire reconnaître comme siennes (...) Cependant, parmi les chansons dont je me souviens si bien, il y en a plusieurs qui pourraient avoir été écrites par lui (...) Une autre chanson de la Grande Guerre, "Di Vrone", est également émouvante. Elle raconte l'histoire d'un soldat mourant, étendu dans un champ vert, entouré de forêts vertes. Des corbeaux noirs tournent au-dessus de lui (...)"
Di vrone
Oyf di grine felder, velder / Ligt mit kugeln badekt eyn zelner
Fun zayne oygn tut blut flisn / Un zayn kerper is tserisn
Oy, du vrone, shvartser foygl / Na dir di hent un fres keyn oygn
Oy, du vrone, fli geshvind / Un zog der mame ir kind is gezunt
Oyf di grine felder, velder / Shtarbt mit kugeln badekt eyn zelner.
Dans Voices of a people: the story of Yiddish folksong (p.226), Ruth Rubin dit:
"Une des chansons de soldat les plus populaires de la première guerre mondiale était la chanson du soldat tombé à la guerre, qui était basée sur une ballade ukrainienne de l'époque sur le même thème. Ci-dessous une partie des couplets, dans lesquels le fils, même après sa mort, pense à épargner sa mère et, bien que la mère attende avec espoir le retour de son fils bien-aimé, il ne revient jamais."
Oyf di grine felder / Ligt mit kuglen badekt a zelner
Un zayn eyver iz tserisn / Fun zayne vundn tut blut flisn
Kumt a foygl oyf zayn keyver / Un est zayne oygn fun zayn eyver
Shvartser foygl, fli geshvind / Un zog mayn mamen kh'bin gezunt
Fun mayn toyt zolstu nit dertseyln / Vayl mayn mame vet zich eybik kveln.
Sur le site ukrainien ua-il.livejournal.com se trouvent deux autres versions de la chanson yiddish, et une chanson ukrainienne qui présente des similitudes. Chacune de ces versions présente des éléments qui ne se trouvent pas dans les autres:
Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men im tsu di zelner genumen
Kh'bin oysgeforn felder velder / Dortn ligt a gehargeter zelner
Un zayn kerper iz tserisn / Fun zayn ever tut blut flisn
Dray brider zenen antlofn / Eynem hot nebekh di koyl getrofn
Ver vet nokh mir kadish zogn / Ver vet mayn likht nokhtrogn
Ver vet nokhgeyn nokh mayn levaye / Oy dos ferdl, dos getrayer
Shvartse foygl kum tsu flien / Zets zikh af mayn keyver ruen
Shvartse foygl fli geshvind / Un zog mayn mame kh'bin gezunt
Mame-mame, nem di esn / Du host dayn zun shoyn fargesn
Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men mikh far a zelner genumen
In di berg, di grine Karpatn / Hot men bafaln undz, oreme soldatn
In di felder, di grine velder / Ligt bagosn in blut der zelner
Di shvartse vorone iz ongefloygn / Un hot im oysgepikevet di oygn
— Oy du foygl, du shvartse vorone / Fli avek tsu mayn yinger almone
Zog ir zi zol mikh baveynen un klogn / Nor mayn mame zolstu gornisht zogn
En ce qui concerne la mélodie, la version transcrite de l'enregistrement de Sidor Belarsky, celle donnée par Gertrude Schneider, et celle indiquée par Eleanor Gordon Mlotek dans Mir Trogn a Gezang sont assez proches. Celle indiquée dans Yidishe folks-lider est apparentée, avec quelques variations harmoniques.
This song may be found with a lot of variations.
The one chosen above mainly comes from the book Yidishe folks-lider, tsunoyfgeshtelt Beregovsky un Fefer, Kiev, 1938, with the addition of a few verses from other versions.
Here are some other sources that mention hypotheses on the song origin, and the lyrics they give.
Gertrude Schneider explains in the prologue of the book Mordechai Gebirtig, His poetic and musical legacy (pp 4 et 5) why she thinks this song might have been written by Mordekhay Gebirtig. Here are some excerpts from her paper, and the lyrics she remembers from her youth, under the title "di vrone" (the crow):
"As was pointed out by Gebirtig's contemporaries B. Weinreb and Nechemia Zucker, many of the master's compositions, written between 1914 an 1918 (...) were lost. It is also possible that he simply did not take credit for them (...) There are, however, among the songs I remember so well, several that might have been penned by him (...) Another song of the Great War, 'Di vrone', is equally stirring. It tells of a dying soldier, lying in a green field, surrunded by green forests. Black crows are circling above (...)"
Di vrone
Oyf di grine felder, velder / Ligt mit kugeln badekt eyn zelner
Fun zayne oygn tut blut flisn / Un zayn kerper is tserisn
Oy, du vrone, shvartser foygl / Na dir di hent un fres keyn oygn
Oy, du vrone, fli geshvind / Un zog der mame ir kind is gezunt
Oyf di grine felder, velder / Shtarbt mit kugeln badekt eyn zelner.
In Voices of a people: the story of Yiddish folksong (p.226) Ruth Rubin says:
"One of the most popular soldier ballads of World War I was the song of the fallen soldier, which was based on a current Ukrainian ballad on the same theme. Below are excerpted stanzas, in which the son, even after death, thinks to spare his mother and, although the mother waits hopefully for the return of her beloved son, he never returns."
Oyf di grine felder / Ligt mit kuglen badekt a zelner
Un zayn eyver iz tserisn / Fun zayne vundn tut blut flisn
Kumt a foygl oyf zayn keyver / Un est zayne oygn fun zayn eyver
Shvartser foygl, fli geshvind / Un zog mayn mamen kh'bin gezunt
Fun mayn toyt zolstu nit dertseyln / Vayl mayn mame vet zich eybik kveln.
On the Ukrainian website ua-il.livejournal.com are two others variants of the Yiddish song, and an Ukrainian song with some similarities to it. Each one of these versions has a couple verses that are not in the versions above:
Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men im tsu di zelner genumen
Kh'bin oysgeforn felder velder / Dortn ligt a gehargeter zelner
Un zayn kerper iz tserisn / Fun zayn ever tut blut flisn
Dray brider zenen antlofn / Eynem hot nebekh di koyl getrofn
Ver vet nokh mir kadish zogn / Ver vet mayn likht nokhtrogn
Ver vet nokhgeyn nokh mayn levaye / Oy dos ferdl, dos getrayer
Shvartse foygl kum tsu flien / Zets zikh af mayn keyver ruen
Shvartse foygl fli geshvind / Un zog mayn mame kh'bin gezunt
Mame-mame, nem di esn / Du host dayn zun shoyn fargesn
Dos fertsnte yor iz ongekumen / Hot men mikh far a zelner genumen
In di berg, di grine Karpatn / Hot men bafaln undz, oreme soldatn
In di felder, di grine velder / Ligt bagosn in blut der zelner
Di shvartse vorone iz ongefloygn / Un hot im oysgepikevet di oygn
— Oy du foygl, du shvartse vorone / Fli avek tsu mayn yinger almone
Zog ir zi zol mikh baveynen un klogn / Nor mayn mame zolstu gornisht zogn
As for the melody, the version transcribed from the recording of Sidor Belarsky, Gertrude Schneider's one, and Eleanor Gordon Mlotek's one in Mir Trogn has Gezang are close enough. The one given in Yidishe folks-lider is related, with some harmonic variations.